ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ, ΑΝΤΙΓΟΝΗ
ΣΤΙΧΟΙ: 497-525
Το χειρότερο που μπορεί ο τύραννος
να κάνει στην Αντιγόνη
είναι να τη φονεύσει.
Αυτό όμως δεν τη φοβίζει, αφού έχει πάρει την απόφαση της και έχει κάνει την ανάλογη επιλογή. Αξιοσημείωτο είναι ότι δε ζητεί καμία επιείκεια.
Ο Κρέοντας
έχει ήδη συλλάβει την Αντιγόνη και τίποτε δεν τον εμποδίζει
από το να της επιβάλλει την προσήκουσα ποινή. Η δράστιδα
της ταφής του νεκρού
βρίσκεται στα χέρια του τυράννου. Ο Κρέοντας έχει αποφασίσει να θανατώσει
την Αντιγόνη,
η οποία προκαλεί
τον τύραννο
και εξακολουθεί να μένει ατάραχη
και να αδιαφορεί για τις συνέπειες της πράξης της.
Η Αντιγόνη
δε φοβάται
το θάνατο.
Προκαλεί μάλιστα
τον τύραννο
να εκτελέσει
την απόφαση του το συντομότερο δυνατό.
Βαρέθηκε την ακατάσχετη και μη αρεστή
πολυλογία του τυράννου και μειώνοντας τον του ζητεί να τη θανατώσει εδώ και τώρα. Με τον τρόπο αυτό γελοιοποιεί την εξουσία του, διακόπτει τις περαιτέρω
σκέψεις του και δείχνει
πλήρη περιφρόνηση
προς το θάνατο. Η ηρωίδα τονίζει
καθαρά και απερίφραστα
ότι διαφωνεί
πλήρως με τις σκέψεις
και τα λόγια του Κρέοντα. Αξίζει
να σημειωθεί
ότι οι διαφορετικές αντιλήψεις
και συμπάθειες των δύο πρωταγωνιστών κάνουν
αγεφύρωτη τη μεταξύ τους απόσταση
και προοικονομούν το αναπόφευκτο
τέλος της Αντιγόνης.
Η δόξα και η καλή φήμη αξίζουν περισσότερο
από οτιδήποτε άλλο. Αυτό αποτελούσε
χαρακτηριστικό της ομηρικής κυρίως
ηθικής. Η Αντιγόνη χαρακτηρίζει και πάλι την πράξη της ως εκδήλωση
αδελφικής αγάπης, που είναι σύμφωνη
με την ηθική κάθε εποχής και η οποία θα της χαρίσει την υστεροφημία. Πιστεύει
ότι ο χορός επιδοκιμάζει κατά βάθος την πράξη της, δεν το λέει όμως από φόβο. Με το « τούτοις»
εννοείται ο χορός που εκπροσωπεί τους κατοίκους των Θηβών. Στα τυραννικά καθεστώτα
ο φόβος κλείνει τα στόματα των πολιτών, οι οποίοι φοβούνται να εκφραστούν ελεύθερα.
Γνωστές είναι οι αυθαιρεσίες των τυράννων, αφού δεν μπορεί να τους ελέγξει
κανείς.
Οι Θηβαίοι
ονομάζονται Καδμείοι
από τον πρώτο ιδρυτή και βασιλιά της Θήβας Κάδμο. Στη στιχομυθία
ο αγώνας
λόγων βαθαίνει
το χάσμα στον Κρέοντα
και την Αντιγόνη, αφού καθένας τους εκφράζει αυτό που νομίζει
ως σωστό. Πεποίθηση
της Αντιγόνης
είναι ότι και ο χορός = οι κάτοικοι της Θήβας, αντιλαμβάνεται την αδικία
και την ασέβεια που διαπράττει
ο Κρέοντας
με το να απαγορεύει την ταφή του Πολυνείκη, κρατά όμως κλειστό
το στόμα του, για να μη δυσαρεστήσει τον τύραννο. Οι Θηβαίοι σιωπούν από φόβο. Που είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα
των τυραννικών
καθεστώτων.
Ο Κρέοντας
επιτιμά τη νεαρή Αντιγόνη, γιατί σκέπτεται τελείως διαφορετικά από τους άλλους Θηβαίους
και μάλιστα
τους πολύπειρους και πιο ηλικιωμένους. Ο τύραννος, τυφλωμένος
από την εξουσία,
δεν μπορεί να δει κατάματα
την πραγματικότητα. Νομίζει
ότι η μη αντίδραση
των πολιτών
στις όποιες αυθαιρεσίες του αντανακλά και τα πραγματικά
τους συναισθήματα. Η ηρωίδα τονίζει
ότι δεν ντρέπεται να διαφωνεί
με τους ηλικιωμένους συμπατριώτες της, αφού δεν είναι ντροπή να τιμά κανείς
τον αδελφό
του. Διαισθάνεται όμως ότι και οι συμπατριώτες
της κατά βάθος κατανοούν
και συμμερίζονται την πράξη της. Τόσο ο Ετεοκλής όσο και ο Πολυνείκης ήταν αδελφοί της. Οι στενοί
και ισχυροί
αυτοί συγγενικοί
δεσμοί δίνουν
στην Αντιγόνη
το δικαίωμα
να τιμήσει
το πτώμα του Πολυνείκη, που έμενε άταφο και εκτεθειμένο στις αρπαχτικές
διαθέσεις των όρνιων και των σκυλιών.
Ο Κρέοντας
τονίζει ότι η Αντιγόνη
δείχνει ασέβεια
στον αδελφό
της Ετεοκλή,
αφού τιμά τον Πολυνείκη,
ο οποίος ήλθε ως εχθρός
της πατρίδας
του και τάχθηκε απέναντι στον Ετεοκλή. Το επιχείρημα
αυτό είναι ασθενές, γιατί οι νεκροί
στον Άδη είναι όλοι ίσοι και σε όλους πρέπει να προσφέρονται οι καθιερωμένες νεκρικές
τιμές. Η εμπάθεια του Κρέοντα
προς τον Πολυνείκη τον οδηγεί να χρησιμοποιεί σαθρά επιχειρήματα. Η ηρωίδα δε δέχεται ότι ο αποθανών Ετεοκλής
θα συμφωνούσε
με τις απόψεις του Κρέοντα.
Εξάλλου, πως είναι βέβαιος
ο Κρέοντας
ότι ο Ετεοκλής θα είχε τις ίδιες σκέψεις
και απόψεις με αυτόν σχετικά
με την ταφή ή μη ταφή του Πολυνείκη;
Ο Πολυνείκης χαρακτηρίζεται από τον Κρέοντα ως δυσσεβής και εχθρός. Για την Αντιγόνη
όμως είναι ομόσπλαγχνος.
Δε δέχεται
καμία διάκριση
μεταξύ των αδελφών της. Και οι δύο αδερφοί
της είναι ισότιμοι. Κανένας
τους δεν ήταν δούλος.
Ήταν και οι δύο ελεύθεροι άνθρωποι. Συμπεραίνουμε προφανώς
ότι η μεταχείριση των δούλων ήταν τελείως διαφορετική από εκείνη
των ελεύθερων
πολιτών.
Ο Κρέοντας
υπονοεί ότι ο Ετεοκλής είναι ενδεχόμενο να αισθάνεται λύπη, όταν μάθει ότι η πολιτεία
τίμησε τον εχθρό της πατρίδας Πολυνείκη
εξίσου με αυτόν που σκοτώθηκε, πολεμώντας
υπέρ της πατρίδας.
Αξιοπρόσεκτο
είναι ότι ο Κρέοντας
πιστεύει πως και στον κάτω κόσμο οι νεκροί
διαφοροποιούνται
με ανθρώπινα κριτήρια,
όπως και στην επίγεια ζωή. Οι αρχαίοι πίστευαν
ότι οι φιλίες και οι έχθρες
εξακολουθούσαν να υπάρχουν
και μετά θάνατο.
Η γυναικεία
φύση δεν είναι, για να μισεί, αλλά για να αγαπά. Ένας αληθινός ύμνος για την αγάπη. Ο πιο φημισμένος στίχος
(523) του έργου,
που υπήρξε το σημείο αναφοράς
σε πολλούς
συγγραφείς από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Η αρνητική στάση της Αντιγόνης
απέναντι
στο μίσος και η κατάφαση της απέναντι
στην αγάπη αναφέρονται άμεσα στον Πολυνείκη.
Η χρήση των σύνθετων
ρημάτων: συνέχθειν,
συμφιλειν προβάλλουν το χαρακτηριστικότερο στοιχείο
της προσωπικότητας της Αντιγόνης. Τα συναισθήματα και η συμπεριφορά της καθορίζονται από τους κοινούς αδελφικούς
δεσμούς και με τους δύο και όχι από τη συμμετοχή της στο μίσος τους για την κατάκτηση
της εξουσίας.
Τα λόγια της Αντιγόνης
ότι γεννήθηκε,
για να αγαπά και όχι για να μισεί εκφράζουν
την ουσία της έννοιας του ανθρώπου.
Ο Κρέοντας
μιλά περιφρονητικά για τις γυναίκες.
Από τη σύγκρουση
του με την Αντιγόνη
νικητής πρέπει να βγει ο άνδρας. Η γυναίκα είναι κατώτερο ον και δεν μπορεί να συγκριθεί
με τον άνδρα. Αυτή ήταν και η αρχική
του τοποθέτηση.
Η ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ
ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου