ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗΣ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ

  ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗΣ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ

ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ

PAPANIKOLAOU KONSTANTINA {diaviou 130566}

Η εφηβεία έχει θεωρηθεί ως το πιο σημαντικό αναπτυξιακό στάδιο στη ζωή του κάθε ανθρώπου. Είναι μία μεταβατική εποχή κατά την οποία ο έφηβος προσπαθεί να ανακαλύψει  την ταυτότητα του. Έχει χαρακτηριστεί ως μία περίοδος «άνθισης, περισυλλογής, μοναξιάς, αλλά και έντονων ψυχοσωματικών διαταραχών». Κάποιοι έφηβοι ,έχοντας και την κατάλληλη συναισθηματική στήριξη της οικογένειας και του στενότερου, αλλά και ευρύτερου κοινωνικού τους  περίγυρου παρουσιάζουν μεγάλη προσαρμοστικότητα. Σε αντίθεση με αυτούς όμως υπάρχουν και κάποιοι οι οποίοι μη έχοντας την κατάλληλη στήριξη παρουσιάζουν απροσάρμοστη , επιθετική και παραβατική συμπεριφορά. Αυτή η κατηγορία θα αποτελέσει το αντικείμενο της παρούσας εργασίας και συγκεκριμένα τα χαρακτηριστικά τους, τα αίτια που προκαλούν αυτήν τη συμπεριφορά και κάποιες τεχνικές παρέμβασης."διαβάστε περισσότερα"

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΜΕ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗ  ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

Συνήθως έχουν πολύ χαμηλές εκπαιδευτικές επιδόσεις και γενικά δυσκολεύονται στη διαδικασία της μάθησης. Είναι άτομα που αποτυγχάνουν στο σχολείο και για αυτό συνήθως και το εγκαταλείπουν. Παράλληλα αδυνατούν να συνάψουν υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις, παρουσιάζουν συναισθηματικές δυσκολίες και συχνά συγκρούονται τόσο με τους γονείς όσο και με τους διδάσκοντες τους. Έρχονται αντιμέτωποι με την κοινωνική απόρριψη και απομόνωση, κάτι που επιβαρύνει το αίσθημα δυσφορίας, δυστυχίας και καταθλιπτικής διάθεσης που τους διακατέχει. Γενικότερα  εμφανίζουν αρνητισμό, αντιδραστικότητα, αδυναμία διάθεσης συνεργατικότητας, έντονο  εγωκεντρισμό, έλλειψη προοπτικής για το  μέλλον, μη αντοχή στις ματαιώσεις, περιορισμένες λεκτικές ικανότητες, δυσκολία έκφρασης συναισθημάτων, παρορμητικότητα, χαμηλή αυτοπεποίθηση, άγχος, ανασφάλεια, θυμό, οργή, τάση εκδίκησης. Ακόμα τα άτομα αυτά παρουσιάζουν μειωμένη ικανότητα εσωτερίκευσης των κανόνων, για δημιουργικό παιχνίδι ή δημιουργικές συναλλαγές, περιορισμένη ικανότητα ενσυναίσθησης. { Κουρκούτας, σημειώσεις για το παρόν μάθημα}.

"διαβάστε περισσότερα"

Αν κατηγοριοποιούσαμε  αυτούς τους εφήβους θα διαπιστώναμε κατ΄αρχάς  πως υπάρχουν οι δυσπροσάρμοστοι έφηβοι που εμφανίζουν συναισθηματικές διαταραχές, υποφέρουν από αδικαιολόγητη ανασφάλεια, κατατρέχονται από άγχος, ή ονειροπόληση .Δυσκολεύονται να συγκεντρώσουν την προσοχή τους, νιώθουν εύκολα πνευματική κόπωση και διαθέτουν συνήθως χαμηλή νοημοσύνη. Είναι ανίκανοι να συνάψουν υγιείς σχέσεις, εξαπατούν εύκολα και έχουν εχθρικές διαθέσεις, αλλά και αισθήματα κατωτερότητας .Έχουν γευτεί πολλές ματαιώσεις και  αποτυχίες και έχουν συμβιβαστεί με τις χαμηλές σχολικές τους επιδόσεις και προσδοκίες για το μέλλον. Συνήθως προέρχονται από οικογένειες χαμηλού οικονομικού-κοινωνικού επιπέδου.

Υπάρχουν όμως και οι παραβάτες έφηβοι που  καταφεύγουν σε συμπεριφορές όπως η κλοπή λόγω ανασφάλειας, έλλειψης αγάπης και σιγουριάς. Και αυτοί έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και υψηλή μνησικακία και απογοήτευση από το κοινωνικό σύστημα.  Κάποιοι βέβαια κλέβουν περιστασιακά, αποτελώντας μέλη μίας ομάδας ανώριμων συνομηλίκων. Όσοι κλέβουν    συστηματικά προσπαθούν να αυτοεπιβεβαιωθούν, δείχνοντας την αντίδραση τους σε μία αυταρχική και υπερπροστατευτική οικογένεια.

Από την άλλη υπάρχουν και οι σκασιάρχες.  Είναι επιθετικοί, αδιαφορούν για τη εξουσία και αντιτίθενται σε κάθε μορφή εξουσίας. Θεωρούνται απροσάρμοστοι, βιώνουν τη σχολική αποτυχία, αλλά και στις σχέσεις τους με τους συνομηλίκους τους. Πολλές φορές είναι αυτοί που επαναλαμβάνουν την τάξη, νιώθουν δυστυχία ντροπή ή και κατάθλιψη και περιπλανώνται, προκειμένου να αποφύγουν τις εντάσεις  και την αντιπάθεια του δασκάλου και των συμμαθητών του.

Κάποιοι καταφεύγουν στη χρήση ουσιών και αλκοόλ, αναζητώντας χαλάρωση, πρόσκαιρη ευχαρίστηση και φυγή. Κάνουν{ τα αγόρια συνήθως }επίδειξη αρρενωπότητας και δοκιμάζοντας τα πάντα επιζητούν το θαυμασμό. Άλλοι πάλι καταφεύγουν στη χρήση ουσιών, καθώς πιέζονται από παντού, στην οικογένεια υπάρχει δυσαρμονία , έλλειψη στοργής, ενδιαφέροντος, απορριπτική στάση εκ μέρους των γονέων και συχνά αυταρχικός έλεγχος, σωματικές ποινές, άσχημα λόγια, στέρηση προνομίων.

Όσον αφορά συγκεκριμένες προβληματικές συμπεριφορές τόσο στο χώρο του σχολείου όσο και εκτός θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι οι εξής: Καταρχάς  υπάρχουν   α) τα μικροπροβλήματα συμπεριφοράς στο σχολείο, όπως η απροσεξία, οι μικροκουβεντούλες, οι ψίθυροι , τα σκουντήματα, οι φιλονικίες, η ενασχόληση με μικροαντικείμενα- αφηρημάδα. Υπάρχουν όμως και β) τα προβλήματα τα σχετικά με το μάθημα ή αλλιώς η απόσπαση προσοχής του μαθητή από το μάθημα. Τότε ο μαθητής είτε χαζεύει- ονειροπολεί είτε τεμπελιάζει και φυγοπονεί ή πάλι δεν κάνει τις ατομικές ασκήσεις. Άλλoτε δεν ακολουθεί τις οδηγίες του καθηγητή και αρνείται να υπακούσει ή δεν ετοιμάζει τις εργασίες που ανατίθενται για το σπίτι ή δε φέρνει μαζί του τα βιβλία και τετράδια. Έχουμε όμως και γ) τα προβλήματα συμπεριφοράς στην τάξη τα οποία σχετίζονται με τα εμπόδια που παρακωλύουν την ομαλή λειτουργία της. Σε αυτήν την κατηγορία θα πρέπει να παραθέσουμε τις εξής κατηγορίες μαθητών: αυτών που πετάγονται χωρίς να ζητήσουν το λόγο, που συζητούν με τους διπλανούς για άσχετα θέματα- άσκοπη φλυαρία, που ενοχλούν τους διπλανούς τους με πειράγματα, που διακόπτουν τους άλλους, όταν μιλούν, που δε συνεργάζονται στην ομάδα, που γίνονται γελωτοποιοί, που πετούν μικροαντικείμενα, που έρχονται καθυστερημένα και μονίμως αργοπορούν, που μετακινούνται από το θρανίο τους ή βγαίνουν έξω χωρίς να ζητήσουν άδεια, που χρησιμοποιούν άσχημη και υβριστική γλώσσα και γενικά είναι αυθάδεις, που αντιγράφουν και κάνουν σκονάκια στις εξετάσεις, που απουσιάζουν αδικαιολόγητα ή κάνουν σκασιαρχείο. Παράλληλα θα πρέπει να αναφέρουμε και δ) τα διαπροσωπικά προβλήματα εντός και εκτός τάξης, όπως την εμπλοκή τους σε λεκτικούς διαξιφισμούς, την εμπλοκή σε καυγάδες, τη διάθεση να είναι το αφεντικό, να λένε ψέματα, να κλέβουν πράγματα άλλων, να παρενοχλούν σεξουαλικά, να εκβιάζουν και να εξαπατούν, να παρουσιάζουν παρανοϊκή εχθρότητα και  πιστεύοντας πως όλοι είναι εχθρικοί μαζί τους διακατέχονται από επιθυμία εκδίκησης και σκληρότητα. Θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε και  ε)τις απρεπείς συμπεριφορές με βάση τη σχολική κουλτούρα και το κοινωνικό κατεστημένο, όπως την απρεπή ένδυση και κόμμωση, το κάπνισμα, τη χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών, τη σύσταση συμμοριών με σκοπό την εκδίκηση, τους βανδαλισμούς και την τάση για καταστροφές{ καταστροφή βιβλίων, οργάνων, θρανίων, την παραβίαση σχολικών κανόνων. Τέλος υπάρχουν και  στ)τα προβλήματα ομαδικής απειθαρχίας, όπως η απροθυμία για ομαδική εργασία, ο υπερβολικός θόρυβος, η τάση αποπροσανατολισμού από το μάθημα, η απαξίωση για μόρφωση και εκπαίδευση, η ομαδική βία.

Σχετικά με τους παράγοντες που προκαλούν αυτές τις προβληματικές συμπεριφορές θα μπορούσαμε να  αναφέρουμε τους εξής: Αρχή φόρμας

Τέλος φόρμας

Αρχή φόρμας

 Τέλος φόρμας

Τέλος φόρμας

 Καταρχάς για τα μικροπροβλήματα συμπεριφοράς μέσα στην τάξη θα πρέπει να επισημάνουμε τους σχολικούς παράγοντες, όπως τις συνθήκες συνωστισμού στις ελληνικές σχολικές αίθουσες, την ενασχόληση με θέματα που δεν άπτονται του ενδιαφέροντος των μαθητών και δεν ικανοποιούν τις ανάγκες τους, την εφαρμογή παραδοσιακών μεθόδων διδασκαλίας που καθιστούν το μαθητή παθητικό δέκτη της μάθησης, τον ανταγωνισμό μεταξύ των μαθητών, την κατάχρηση εξουσίας  από τους εκπ/κούς, οι οποίοι όταν είναι αυταρχικοί, τιμωρούν  και ταπεινώνουν το μαθητή και προκειμένου να τον συμμορφώσουν λειτουργούν ως ενισχυτές της μαθητικής παραβατικότητας.

Από την άλλη όμως υψίστης σημασίας για τη συμπεριφορά που θα επιδείξει ο μαθητής στο σχολείο είναι η οικογενειακή αγωγή που έχει λάβει το παιδί. Παιδιά με προβληματική συμπεριφορά προέρχονται από οικογένειες με δυσαρμονία στις σχέσεις των μελών τους, καβγάδες, αλλοπρόσαλλη στάση απέναντι στη στάση των παιδιών τους { δημιουργώντας σύγχυση και σύγκρουση κινήτρων}, με απουσία εκδήλωσης στοργής και ενδιαφέροντος είτε για τα παιδιά είτε για το σχολείο ως θεσμό και αναποτελεσματικές μεθόδους διαπαιδαγώγησης. Υπάρχουν λοιπόν οι οικογένειες με χαλαρή έως ανύπαρκτη πειθαρχία. Οι γονείς ασχολούνται με τα συζυγικά τους προβλήματα, δείχνοντας έτσι περιφρόνηση, απόρριψη και πολλές φορές αντιπάθεια για την παρουσία του παιδιού. Καταφεύγουν εύκολα στη χρήση ποινών που αναπτύσσει την ανταποδοτική επιθετικότητα του παιδιού. Όταν οι γονείς χρησιμοποιούν μεθόδους τιμωρίας, ενώ παράλληλα είναι απορριπτικοί και εχθρικοί τότε δημιουργούνται πιο σοβαρές επιθετικές συμπεριφορές. Η απουσία του πατέρα πάλι ή η παρουσία ενός κακού πατέρα υποθάλπει τη νεανική παραβατικότητα. Οι νεαροί παραβάτες διακρίνονται συνήθως από μοιρολατρική στάση, όταν λόγω μη ανταπόκρισης από τους άλλους προκαλούν την προσοχή τους με αγανάκτηση, προβαίνοντας σε κλοπές και βανδαλισμούς. Υπάρχει η υπερβολικά αυστηρή οικογένεια με τους ακλόνητους κανόνες και την επιβολή αυστηρών κανόνων. Χρησιμοποιεί τον αυταρχικό έλεγχο, σωματικές τιμωρίες, σκληρά και άσχημα λόγια, απειλές και στέρηση προνομίων. Πίσω από την εφηβική βιαιότητα κρύβεται η σωματική βία ως μορφή πειθαρχίας  που ασκήθηκε από τέτοιους γονείς.

Το  κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο  και τα δημογραφικά χαρακτηριστικά της οικογένειας επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούν τα μέλη της, τον τρόπο που διαχειρίζονται θέματα εξουσίας και τις προσδοκίες για το μέλλον και τη συμπεριφορά του παιδιού. Π.χ.  γονείς χαμηλού επιπέδου βλέπουν τη μόρφωση ως ασφάλεια, ενώ γονείς υψηλού επιπέδου βλέπουν τη μόρφωση ως μέσο κοινωνικής ανέλιξης. Οι γονείς φαίνεται να επιδρούν περισσότερο στη ζωή των νέων από όσο το σχολείο ή οι συμμαθητές. Ειδικότερα ο πατέρας επιδρά στο πολιτισμικό επίπεδο του παιδιού με την επαγγελματική του ιδιότητα, ενώ η μητέρα ασκεί επιρροή στις φιλοδοξίες των παιδιών, καθώς αυτή αναλαμβάνει τη επίβλεψη της σχολικής εργασίας.

Η συμπεριφορά των γονέων, οι ενέργειες και οι ρόλοι  που αναλαμβάνουν στο σύστημα της οικογένειας, επηρεάζουν τη σχέση τους με το παιδί. Γονείς λοιπόν που αναπτύσσουν την πρωτοβουλία του παιδιού, που συζητούν μαζί του τις εναλλακτικές επιλογές, που εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία με τον έλεγχο της κατοίκων εργασίας και έρχονται σε επαφή με το σχολείο , που το στηρίζουν συναισθηματικά και έχουν υψηλές προσδοκίες για το μέλλον του, έχουν παιδί με θετική σχολική επίδοση. Αντίθετα γονείς που κριτικάρουν ή αμφιβάλλουν, που περιορίζουν τις επιλογές του παιδιού, που το ελέγχουν, το τιμωρούν ή το απειλούν, που το απορρίπτουν ή το ειρωνεύονται, που δεν πιστεύουν στην αξία της εκπ/σης και επιρρίπτουν την ευθύνη της αποτυχίας στα παιδιά τους, έχουν παιδιά με χαμηλή σχολική επίδοση. Αυτός ο αυταρχικός γονέας που επιβάλλει τη θέληση του με τιμωρία ή απειλή δημιουργεί μία εξουσιαστική σχέση με το παιδί του. Μπορεί η προβληματική συμπεριφορά όμως  να οφείλεται και στις αρνητικές επιδράσεις των συνομηλίκων ή πάλι και σε κοινωνικό-πολιτικούς παράγοντες, όπως η ανεργία, η ποιότητα  της εκπαίδευσης ή της κατοικίας και η έλλειψη αίσθησης μιας υποστηρικτής  κοινωνίας.

Με βάση τις σημειώσεις της παρούσας διδακτικής ενότητας, ως αιτιακοί και καταλυτικοί παράγοντες, σε προσωπικό και οικογενειακό επίπεδο, μπορούν να θεωρηθούν οι παρακάτω:

1.      Κακές οικογενειακές σχέσεις και πολύ φορτισμένο κλίμα. Πατρότητα ή μητρότητα σε νεαρή ηλικία , αντικοινωνικές τάσεις των γονέων  και χρήση τοξικών ουσιών, κουλτούρα βίας και αυξημένες τάσεις επιθετικότητας στο σπίτι.

2.      Ενδεχόμενες διαταραχές συμπεριφοράς και προσωπικότητας των γονέων ή και η γενικότερη προσωπική ψυχοκοινωνική δυσλειτουργικότητα  τους

3.      Ακραίες σωματικές τιμωρίες και έλλειψη σταθερών ορίων  και επαρκούς συναισθηματικού κλίματος

4.      Έλλειψη επιβολής ορίων και σταθερών παιδαγωγικών συμπεριφορών

5.      Βεβαρημένο κοινωνικό περιβάλλον π. χ. κοινωνική βία, υποβαθμισμένο σχολικό πλαίσιο, σχολεία με σαφή τιμωρητική πολιτική , απουσία ενταξιακών πρακτικών ή και γειτονιά με υψηλή παραβατικότητα

6.      Προβλήματα με την ανάπτυξη ατομικών ψυχοκοινωνικών δεξιοτήτων ή δεξιοτήτων προσαρμογής. Προβλήματα αποδοχής συνομηλίκων

7.      Χαμηλή αυτοεικόνα/ αυτοπεποίθηση και αίσθημα ανικανότητας

8.       Θυματοποίηση από άλλα παιδιά και εμπλοκή σε καταστάσεις σύγκρουσης κάτι που οδηγεί σε μεγαλύτερο κοινωνικό αποκλεισμό και σε αύξηση των ψυχοκοινωνικών διαταραχών

9.      Αρνητικές τιμωρητικές στάσεις και επιθετικές αντιδράσεις από την πλευρά των διδασκόντων σε επιθετικά παιδιά με έντονα προβλήματα προσαρμογής

10.  Αρνητική συνεργασία γονέων- σχολείου, τιμωρητικές στάσεις και συγκάλυψη των προβλημάτων από τους γονείς, απορριπτικές στάσεις του σχολείου και απόδοση ευθυνών στους γονείς

11.  Ανυπαρξία πολιτικής ένταξης από την πλευρά των εκπαιδευτικών, τα οποία συμβάλλουν σε μία επιθετική αντιμετώπιση των προβληματικών φαινομένων  κάτι που επιδεινώνει την αντικοινωνική τάση

12.  Αδυναμία αναγνώρισης των ψυχολογικών προβλημάτων των παιδιών με αποτέλεσμα τη μη ανταπόκριση στις βαθύτερες ανάγκες τους και τον εγκλωβισμό των γονέων και των εκπαιδευτικών σε αντιθεραπευτικές μεθόδους.

13.  Η φιλοσοφία του σχολείου, όταν δε λειτουργούν στην κατεύθυνση υλοποίησης της ένταξης των παιδιών με ιδιαιτερότητες

14.  Η απουσία θεσμοθετημένων και ουσιαστικών πλαισίων συνεργασίας μεταξύ εκπ/κών για την επεξεργασία ζητημάτων που αφορούν την ένταξη παιδιών με ιδιαιτερότητες, καθώς και η απουσία κατανόησης της ψυχολογίας τους.

15.  Η απουσία συμβουλευτικών υπηρεσιών  καθώς και οι συστηματικές παρεμβάσεις των σχολικών συμβούλων

16.  Αδυναμία εφαρμογής δραστηριοτήτων εκτός αναλυτικού προγράμματος, δραστηριότητες που συμβάλλουν ουσιαστικά στη μείωση των αντικοινωνικών συμπεριφορών

Ευτυχώς όμως για κάθε πρόβλημα υπάρχει και ένας τρόπος αντιμετώπισης, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε βέβαια λιγότερο πετυχημένος.

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΩΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΩΝ

Καταρχάς απαιτείται ψυχραιμία, ευαισθησία, αυτοσυγκράτηση να αποκτήσουμε μία σταθερή σχέση με τον έφηβο και να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε την ψυχολογία του {ενσυναίσθηση}.Πρέπει να θέσουμε σαφείς κανόνες και η έμφαση να μη δίνεται μόνο σε τιμωρητικές μεθόδους και τον αποκλεισμό. Θα πρέπει να του δημιουργήσουμε αίσθημα υπευθυνότητας π. χ. αποκατάσταση των φθορών όχι για τιμωρητικού λόγους, αλλά για να το χρησιμοποιήσουν και άλλοι. Ο εκπ/κός επιβάλλεται να παράσχει συναισθηματική υποστήριξη και υποστηρικτική εποπτεία, προκειμένου να  αναλύσει και να κατανοήσει την κάθε περίπτωση εφήβου.

Παράλληλα θα πρέπει να προσπαθήσει να εμπλέξει τα παιδιά σε δραστηριότητες και να καταβάλλει  προσπάθεια να διαχειριστεί τις συγκρούσεις και το θυμό τους μέσω ψυχοπαιδαγωγικών προγραμμάτων.

Απαιτείται μέσα στην τάξη να δημιουργηθεί ένα δεκτικό και ενισχυτικό κλίμα μεταξύ των μαθητών. Επίσης να ενισχυθούν και να προωθηθούν οι κοινωνικές δεξιότητες των απροσάρμοστων εφήβων, αλλά και να συνεργαστούν οι γονείς σε δραστηριότητες που σχετίζονται με τις επιδόσεις των παιδιών τους. Επιβάλλεται να υπάρχει  αποφασιστική αντιμετώπιση της προβληματικής συμπεριφοράς με ήπιο τρόπο και να εμπλακούν ακόμη και οι ειδικοί ως σύμβουλοι. Βέβαια εννοείται πως χρειάζεται εξατομικευμένη προσέγγιση των μαθητών στις διαταραχές της συμπεριφοράς τους, καθώς κάθε περίπτωση είναι ιδιαίτερη και απαιτεί άλλη παρέμβαση.

Όσον αφορά τη λειτουργία του σχολείου χρειάζεται  ξεκάθαρη δήλωση των στόχων, να λαμβάνεται υπόψη η δυναμική  και το επίπεδο των μαθητών και να υπάρχει αντιστοιχία μεταξύ στόχων - δεξιοτήτων των μαθητών. Σαφής παρουσίαση του μαθήματος και εξατομικευμένη στάση όπου απαιτείται, αλλά και πολλές ευκαιρίες στους μαθητές μέχρι αυτοί να ανταποκριθούν. Να παρακολουθείται συχνά η πρόοδος του και να μην επικρίνεται, να συζητούνται θέματα ψυχικής υγείας και διαπροσωπικών δεξιοτήτων. Να χρησιμοποιείται το θεατρικό παιχνίδι, οι ομάδες αυτοέκφρασης και συνεργασίας- επικοινωνίας, προκειμένου να υποστηριχτεί η συνοχή της τάξης και παράλληλα να επικοινωνούν με τους γονείς και συμβούλους.{ Κουρκούτας- σημειώσεις για την παρούσα διδακτική}.

Οπωσδήποτε απαιτείται αναμόρφωση του αναλυτικού  προγράμματος το οποίο δεν πρέπει  να εστιάζει μόνο στην παροχή γνώσεων, αλλά και στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη και στήριξη των εφήβων. Οι εκπ/κοί πρέπει να είναι παιδαγωγικά καταρτισμένοι και να συνεργάζονται με εξειδικευμένους ψυχολόγους και με την οικογένεια  του εφήβου. Χρειάζεται λοιπόν ένα υποστηρικτικό σχολικό περιβάλλον σε συνδυασμό με την κατάλληλη συμβουλευτική προκειμένου να προλάβουμε και να καταστείλουμε φαινόμενα προβληματικής συμπεριφοράς.

Σχετικά με συγκεκριμένα προβλήματα θα πρότεινα τους εξής τρόπους αντιμετώπισης: κατ αρχάς για την αντιμετώπιση της μαθητικής αταξίας/παρέκκλισης υπάρχουν τόσο λεκτικοί όσο και μη λεκτικοί τρόποι αντιμετώπισης.

Α) Μη λεκτικοί:

1. η προγραμματισμένη αγνόηση, όταν η συμπεριφορά του δεν προκαλεί πρόβλημα στο μάθημα και όταν αυτή δεν πρόκειται να διαρκέσει επί μακρόν.

2. η παραγλωσσική υπόδειξη, με αυτήν την ταχτική ο εκπ/κός θέλει να γνωστοποιήσει στον άτακτο μαθητή ότι έχει γνώση της παρεκτροπής του και ότι αυτό που περιμένει από εκείνον είναι να επανέλθει αμέσως στην τάξη. Αυτό το πετυχαίνει με μία έντονη ματιά ή με μια αποτρεπτική κίνηση του χεριού ή της κεφαλής του.

3. έλεγχος δια της εγγύτητας , ο εκπ/κός προχωρά χωρίς να διακόψει το μάθημα με σταθερά βήματα και βλέμμα αποφασιστικό προς το μαθητή που ατακτεί. Αν συνεχίσει τότε θα περάσει

4. στον έλεγχο δια του αγγίγματος. Η τεχνική αυτή συνίσταται σε ένα απλό άγγιγμα του μαθητή στην πλάτη ή στο κεφάλι, το οποίο  σε συνδυασμό με τη γενικότερη στάση του εκπ/κού θα δηλώσει στο μαθητή την αξίωση να επανέλθει  άμεσα στην τάξη.

Β) Λεκτικοί:

1. έμμεση υπόδειξη του αναμενομένου. Ο εκπ/κός δε σχολιάζει αρνητικά τη συμπεριφορά του άτακτου μαθητή, αλλά αντίθετα σχολιάζει θετικά την ορθή συμπεριφορά των υπόλοιπων μαθητών, ώστε να υποδείξει στον άτακτο μαθητή τι οφείλει να πράξει. 2. αναφορά του ονόματος του μαθητή του ατακτεί. Αναφέρεται το όνομα του άτακτου μαθητή κατά τη διάρκεια του λόγου του χωρίς ή και με ύπαρξη νοηματικής συσχέτισης με αυτόν. 3. υποβολή ερώτησης προς το μαθητή που ατακτεί, σχετική με το περιεχόμενο του μαθήματος. α) πρώτα μπορεί να αναφερθεί στο όνομα του μαθητή χωρίς να τον αιφνιδιάσει και έπειτα να διατυπώσει την ερώτηση ή β) πρώτα να διατυπώσει την ερώτηση και ύστερα να απευθύνει το λόγο στο μαθητή. Ο τελευταίος που δεν έχει ακούσει την ερώτηση, σαφώς αιφνιδιάζεται στο άκουσμα του ονόματος του και λογικό είναι να μην μπορέσει να δώσει απάντηση, οπότε ο εκπ/κός βρίσκει την ευκαιρία να σχολιάσει την άτακτη συμπεριφορά του. 4. ανάδειξη των επιπτώσεων που έχει η μαθητική αταξία στους υπόλοιπους μαθητές 5. προβολή των θετικών επιπτώσεων της αποδεκτής συμπεριφοράς. Ο εκπ/κός δεν τονίζει τις αρνητικές επιπτώσεις της αταξίας, αλλά αντίθετα δίνει βαρύτητα στις θετικές επιπτώσεις που θα υπάρξουν αν όλοι οι μαθητές σταματήσουν να ατακτούν. 6. απαίτηση με ευγενικό τρόπο να τερματιστεί η παρεκτρεπόμενη συμπεριφορά 7. επισήμανση της κακής χρήσης των υλικών 8. υπενθύμιση των κανόνων. Οφείλει να ενημερώνει το μαθητή που ατακτεί για τις προβλεπόμενες κυρώσεις που θα έχει, αν δεν αλλάξει συμπεριφορά και δε σεβαστεί τους κανόνες της τάξης του, όπως : αποκατάσταση των φθορών, στέρηση κάποιων προνομίων, επιβολή πρόσθετης εργασίας, απομάκρυνση του μαθητή από το θρανίο του, επιβολή της ποινής της ωριαίας απομάκρυνσης από το μάθημα, αποβολή του από το σχολείο για λίγες ημέρες 9. επίπληξη και διαταγή για επαναφορά του μαθητή στην τάξη.

Εκτός όμως από τη μαθητική αταξία υπάρχει και η αγένεια του μαθητή. Σαφώς ο εκπ/κός δε θα πρέπει να χάσει την ψυχραιμία του, να ανταποδώσει την αγένεια, να απαντήσει με μία αγενή ή σαρκαστική απάντηση. Πρέπει να αντιδράσει ταχεία και αποτελεσματικά : να του απαντήσει σύντομα, να τον καλέσει σε κατ΄ιδίαν συνομιλία στην οποία θα φερθεί με ευγένεια και νηφαλιότητα, υποδεχόμενος το μαθητή με χαμόγελο. Έτσι του περνά το μήνυμα ότι δεν επιθυμεί να δημιουργήσουν σχέση αντιπάθειας, αλλά ότι επιθυμεί τη συνεργασία του για την ευόδωση των διδακτικών σκοπών. Καθίσταται αναγκαία επίσης η συνεργασία όλου του διδακτικού προσωπικού για την από κοινού αντιμετώπιση του προβλήματος, ακόμα και του διευθυντή της σχολικής μονάδας. Προπάντων όμως η θεραπεία πρέπει να ξεκινήσει με τη διάγνωση των αιτιακών παραγόντων π. χ. επιθυμεί μέσω αυτής της συμπεριφοράς να κερδίσει την προσοχή του εκπ/κού και των συμμαθητών του; Έχει προηγούμενα με το συγκεκριμένο καθηγητή; Νιώθει πως έτσι θα αποσπάσει το θαυμασμό των άλλων;

Αντιμετώπιση της απειθαρχίας: σε μικρότερες τάξεις θα μπορούσε να είναι αποτελεσματική η σωματική επαφή και επιβολή, η ευγενική επανάληψη του αιτήματος για πειθαρχία και επαναφορά στην τάξη, διάλογος κατά τον οποίο ζητείται από το μαθητή να εξηγήσει τη στάση του. Ο εκπ/κός πρέπει να είναι ψύχραιμος και νηφάλιος, δεν πρέπει να υψώσει τον τόνο της φωνής του και να αυξήσει την ένταση, αλλά πρέπει ήπια να τον προειδοποιήσει και να του γνωστοποιήσει πως για απείθαρχες συμπεριφορές όπως αυτή έχουν προβλεφθεί συνέπειες από το σχολικό κανονισμό και ότι ο διδάσκων υποχρεούται να το κοινοποιήσει και στο διευθυντή. Απαιτείται και η παρέμβαση του διευθυντή του σχολείου. Επίσης θα πρέπει να διερευνηθούν  η φύση της κατάστασης,   τα κίνητρα δράσης, οι αιτιακοί και εκλυτικοί παράγοντες, η συχνότητα εκδήλωσης, η διάρκεια, οι στόχοι της συμπεριφοράς, καθώς και πως συνδέεται αυτή η συμπεριφορά με τη ψυχολογία του εφήβου.

 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ ΜΕΤΑΞΥ ΜΑΘΗΤΩΝ:

σαφώς η διακοπή της σύγκρουσης δεν επιτυγχάνεται με ύβρεις ή απειλές τιμωρίας. Ο διδάσκων πρέπει να απευθύνει  μία ήπιου τόνου εντολή προς τους μαθητές να παύσουν να συμπλέκονται. Τους καλεί  να δώσουν εξηγήσεις και αφού τους ακούσει προσεκτικά  προσπαθεί κατά συμβιβαστικό τρόπο να τους συμφιλιώσει, δίνοντας τους και ορισμένες συμβουλές και σχετικές παραινέσεις, προπάντων μεταφέροντας το μήνυμα ότι οι ανθρώπινες διαφορές δεν επιλύονται με την καταφυγή στη βία. Αν και μετά τη λεκτική παρέμβαση η σύγκρουση αναζωπυρωθεί τότε κρίνεται αναγκαία η σωματική παρέμβαση του εκπ/κού, με σκοπό να ακινητοποιήσει το μαθητή που φαίνεται να υπερτερεί στη ρώμη. Θα πρέπει το περιστατικό να αναφερθεί και στο διευθυντή.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ:

θεωρείται βέβαιο πως δεν μπορεί να κατασταλεί με την τιμωρία ούτε με την απομόνωση ή τη σωματική επιβολή του διδάσκοντα ή την αποπομπή του μαθητή από την αίθουσα ή την παραμονή του στο γραφείο του διευθυντή της σχολικής μονάδας. Ο διδάσκων πρέπει να γνωρίζει πως ο υπερκινητικός μαθητής λόγω των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων της συμπεριφοράς του {αποσυγκέντρωση, αδυναμία παρακολούθησης του μαθησιακού ρυθμού, ψυχαναγκαστική νευρικότητα} είναι πολύ πιθανό να μην ανταποκριθεί στην προσπάθεια καθοδήγησης του ή σε ορισμένη ακολουθούμενη στρατηγική ελέγχου. Τακτική που σε κάποιο βαθμό περιορίζει το πρόβλημα είναι η οργάνωση δραστηριοτήτων εκ μέρους του διδάσκοντα, στις οποίες συμμετέχουν τα υπερκινητικά άτομα, προκειμένου να εξωτερικεύσουν την ανάγκη τους για σωματική κινητικότητα.

ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ  ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΩΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΩΝ

Λόγω μικρής διδακτικής εμπειρίας - διορισμένη σε δυσπρόσιτο μέρος με γενικά ήσυχους μαθητές-  δεν διαθέτω πλούσιο υλικό από περιπτώσεις εφήβων με βάση την προσωπική μου εμπειρία. Θα παρουσιάσω, όμως, κάποιες που έτυχαν σε συναδέλφους.

1.      Πέρυσι ίσως να το ακούσατε άλλωστε στο νομό  όπου είμαι διορισμένη ,ένας μαθητής της Γ Λυκείου κατά την  περίοδο των πανελλαδικών μαχαίρωσε τη μητέρα του. Προερχόταν από καλή  οικογένεια με οικονομική άνεση και    μορφωτικό επίπεδο { και οι δύο γονείς του ήταν εκπαιδευτικοί} .Είχε και έναν αδερφό άριστο μαθητή, φοιτητή της ιατρικής σχολής. Ακούγεται πως το περιβάλλον ήταν πολύ πιεστικό και αφόρητο συναισθηματικά, καθώς η μητέρα κυρίως τον συνέκρινε συνεχώς με τον αδερφό του, ζητώντας του υψηλότερες επιδόσεις από αυτές που ενδεχομένως μπορούσε το παιδί. Η οργή, ο θυμός, η καταπίεση, η σύγκριση με το μεγαλύτερο αδερφό οδήγησαν το νέο στη δολοφονία της ίδια του της μητέρας.

2.       Μαθητής της Γ  Γυμνασίου χωρίς υψηλές σχολικές επιδόσεις και γενικά ήπιων τόνων, συνεσταλμένος και αρκετά περιθωριοποιημένος την ώρα του μαθήματος προφανώς για να κερδίσει και αυτός έστω και για λίγο τον « έπαινο» την προσοχή , την αποδοχή των συμμαθητών του , έβαλε φωτιά σε ένα χαρτόνι και το πέταξε στα πόδια μίας κοπέλας της οποίας άρχισε να καίγεται το παντελόνι. Ευτυχώς αμέσως το αντιλήφθησαν όλοι. Στο σύλλογο βέβαια δεν ασχολήθηκε κανείς με την ψυχολογία του παιδιού και τι ήταν αυτό που τον προέτρεψε  σε αυτήν τη συμπεριφορά , αλλά απλά επικεντρωθήκαμε στο πόσες μέρες θα πάρει αποβολή. Του έδωσαν πενθήμερη. Το γεγονός μετά από λίγο ξεχάστηκε.

3.      Την προηγούμενη εβδομάδα μαθητής της  Α τάξης επαγγελματικού λυκείου σε μεγάλο αστικό κέντρο, την ώρα του διαλείμματος κατέβασε το παντελόνι ενός συμμαθητή του. Η ποινή που δόθηκε ήταν δύο μέρες αποβολή χωρίς πάλι διερεύνηση  των αιτιών. Ήθελε να κάνει επίδειξη αρρενωπότητας, ισχύος, να τον ξεφτιλίσει εκδικούμενος; Κανείς δε θα μάθει

4.      Σε γυμνάσιο του νομού που είμαι διορισμένοι μαθητές  του νομού που είμαι διορισμένη μόλις έμαθαν τη βαθμολογία του δεύτερου τριμήνου έβριζαν χυδαιότατα στους τοίχους και στον πίνακα τους καθηγητές. Να τονίσω ότι το σύνολο των παιδιών προέρχεται από οικογένειες χαμηλού κοινωνικού-οικονομικού , αλλά και μορφωτικού επιπέδου

5.      Σε λύκειο γνωστού νησιού μαθήτριες της Β τάξης χτύπησαν βιαιότατα και έβρισαν επίσης χυδαία συμμαθήτρια τους στις τουαλέτες. Ο λόγος ήταν διεκδίκηση του ίδιου αγοριού. Η πρώην έγραψε στην τουαλέτα ότι « ότι και αν κάνει πάλι δικός της θα γίνει» και την έβρισε χυδαία, γράφοντας προσβλητικούς χαρακτηρισμούς στον τοίχο. Μόλις το είδε η άλλη κοπέλα με τη βοήθεια της φίλης της τη χτύπησαν πάρα πολύ, τραβώντας την από τα μαλλιά και χτυπώντας το κεφάλι της στον τοίχο. Το περίεργο είναι ότι οι δύο κοπέλες ήταν γενικά ήπιου τόνου και χαμηλού προφίλ. Το περιστατικό ξένισε όλο το σύλλογο. Η μαθήτρια όμως που ξεκίνησε με την αθυροστομία είχε μείνει δύο φορές στην ίδια τάξη, προερχόταν από διαλυμένη οικογένεια με μητέρα αρκετά αδιάφορη και να σημειωθεί ότι έλειπε συνεχώς από το σχολείο.